بازار سرمایه
بازار سرمایه چیست؟
بازار سرمایه یکی از بازارهای مالی است که خود به چند نوع بازار مختلف طبقهبندی میشود. سهام شرکتها با توجه به وضعیت مالی، صورتهای مالی، میزان نقدشوندگی و… هر کدام در بازاری متفاوت معامله میشوند و نماد آنها در یکی از تابلوهای بورس یا فرابورس پذیرفته میشود. شرکتهایی که وارد بازار سرمایه میشوند، معمولا توسعهیافته هستند و از درجه اعتبار بالایی برخوردارند.
یکی از بازارهای معروف در ایران بازار بورس اوراق بهادار است که شرکتها برای ورود به آن و پذیرش در تابلوهای بورس باید ویژگیها و شرایط خاصی داشته باشند، بنابراین تمامی شرکتها نمیتوانند به آسانی وارد این بازار شوند. برای سایر شرکتهایی که شرایط پذیرش در بورس را ندارند، بازار فرابورس طراحی شده است؛ تا آنها نیز از مزایای بازار سرمایه محروم نمانند.
فرابورس ایران ساختاری مشابه به بازار بورس دارد و تنها شرایط پذیرفتهشدن شرکتها در آن آسانتر است. این بازار نیز همانند بورس منجر به تامین نقدینگی شرکتها با هزینه کم و هدایت پولهای خرد و کلان به محلهایی مناسب برای سرمایهگذاری میشود. بهطور کلی وجود این دو بازار منجر به گسترش بازار سرمایه ایران میشود.
مزایای پذیرش شرکتها در بورس و فرابورس
پذیرش شرکتها در این بازارها دارای مزایای مختلفی است. تامین مالی آسان و ارزان، افزایش نقدشوندگی، نقل و انتقال سهام بهصورت آسان، سریع و کم هزینه، شفافیت و اعتبار قیمت سهام بر اساس مبادله در این بازارها از مزایای پذیرفته شدن در این بازارها است.
از دیگر مزایای پذیرفته شدن در بازارهای مالی میتوان به بهرهگیری از امکان وثیقهگذاری سهام و اخذ سادهتر تسهیلات بانکی، اطلاعرسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایهگذاران بالفعل و بالقوه، معرفی شرکت و محصولات بهطیف وسیعی از اقشار جامعه، افزایش اعتبار شرکت و پذیرهنویسی و انتشار اوراق مشارکت و گواهی سپرده اشاره کرد. شرکتهای فعال در فرابورس از معافیت مالیاتی نیز برخوردارند.
در ادامه به توضیح بهتر این دو بازار و تابلوهای معاملاتی آنها میپردازیم.
بورس چیست؟
در واقع بورس بازاری است که در آن داراییهای مختلف معامله میشوند و بسته به نوع داراییهایی که در آن معامله میشوند، نامهای متفاوتی به خود میگیرند. در کشور ما علاوهبر بورس اوراق بهادار، بورس کالا نیز وجود دارد که در آن کالاهایی خاص مثل زعفران و زیره سبز معامله میشوند. در ادامه هرجا که از واژه بورس استفاده شد، منظورمان بورس اوراق بهادار است.
در ایران به بازاری که در آن اوراق بهادارِ شرکتهای مختلف معامله میشوند بورس گفته میشود. در واقع این بازار پساندازها و سرمایههای مالی خرد و کلان مردم را جمع میکند و از آنها برای تامین مالی طرحهای بزرگ اقتصادی استفاده میکند. شرکتها برای پذیرش در بورس باید شرایط خاصی داشته باشند و هر شرکتی نمیتواند وارد این بازار شود.
شرکت بورس اوراق بهادار ایران، دارای دو بازار اول و دوم است. پذیرش سهام شرکتها در بورس، صرفا در یکی از تابلوهای بازار اول یا بازار دوم صورت میگیرد. شرکتهایی که قصد دارند سهام آنها در یکی از تابلوهای بازار اول یا دوم معامله شوند، باید تقاضای پذیرش خود در تابلو اصلی یا فرعی بازار اول یا دوم را به بورس ارائه نمایند. شرکتها از جنبههای مختلف بررسی میشوند و در صورت دارا بودن شرایط لازم، نماد آنها در یکی از تابلوهای بورس ثبت میشوند. درصورتی که شرکت شرایط پذیرش در هیچ کدام از این بازارها را نداشت، ممکن است در بازار فرابورس پذیرفته شود.
برای بررسی اینکه چه شرکتهایی در بازار اول جای میگیرند، بورس اوراق بهادار، شرکتها را از نظر میزان فعالیت و کارایی، میزان نقدشوندگی و همچنین میزان سرمایه مورد بررسی قرار میدهد و شرکتهایی که در این بررسیها وضعیت بهتری نسبت به سایرین داشته باشند، در بازار اول جای میگیرند. سایر شرکتها که امتیاز مناسبی در این فاکتورها کسب نکنند در بازار دوم جای میگیرند. بازار اول خود دارای دو تابلو اصلی و فرعی است، که در ادامه آنها را توضیح خواهیم داد.
شرایط پذیرش شرکتها در تابلوی اصلیِ بازار اولِ بورس
یکی از شرایطی که شرکتها برای پذیرش در این تابلو باید داشته باشند مربوط به سابقه فعالیت آنها است. یعنی یک شرکت تازه تاسیس نمیتواند وارد این تابلو شود، این شرکتها باید حداقل ۳ سال سابقه فعالیت داشته باشند و حداقل میزان سرمایه ثبت شده آنها ۱۰۰۰ میلیارد ریال باشد.
وضعیت مالی شرکتها یک عامل بسیار مهم برای جایگیری در این تابلو است، شرکتهایی در این تابلو جای میگیرند که سیستم حسابداری آنها به لحاظ مالی و محاسبه بهای تمام شده، مطلوبیت داشته باشد. از دیگر ویژگیهایی که این شرکتها باید داشته باشند، این است که فاقد زیان انباشته باشند و حداقل در سه دوره متوالی سودآور بوده باشند.
نسبت حداقل حقوق صاحبان سهام به کل داراییهای این شرکتها باید ۳۰ درصد باشد. یعنی ۳۰ درصد داراییها متعلق به صاحبان سرمایه باشد. صورتهای مالی آنها فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد، یعنی صورتهای مالی شفافیت داشته باشند و هیچ ادعایی نسبت به صورتها وجود نداشته باشد. این صورتها باید به تایید حسابرس معتمد سازمان بورس رسیده باشند و هیچ محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل وجود نداشته باشد.
شرایط پذیرش شرکتها در تابلوی فرعیِ بازار اولِ بورس
پذیرفته شدن در تابلوی فرعی نسبت به پذیرفته شدن در تابلوی اصلی شرایط راحتتری میخواهد. مواردی که در این قسمت با موارد تابلوی اصلی متفاوت است، تنها مربوط به میزان سودآوری شرکت است. شرکت باید حداقل در دو دوره متوالی سودآور باشد و حداقل سرمایه ثبت شده آن در تابلو فرعی باید معادل با ۵۰۰ میلیارد ریال باشد. شرکتهایی با میزان سرمایه کمتر در هیچکدام از این تابلوها جای نمیگیرند. میزان شناوری سهام این شرکتها نیز مهم است و اگر از ۱۵ درصد کمتر باشد در این تابلو جای نمیگیرند.
این شرکتها باید یک سیستم حسابداری مناسب انتخاب کنند که مورد تایید سازمان بورس باشد و در صورتهای مالی آنها، حداقل نسبت حقوقصاحبان سهام به کل داراییها برابر با ۲۰ درصد باشد. باقی شرایط همانند، شرایط پذیرفته شدن در تابلوی اصلی است.